Η ταυτότητα τεσσάρων φυτών που τα συναντάμε συχνά, μας αρέσουν και μας συντροφεύουν στον κήπο, στον δρόμο, στο πάρκο, στις διακοπές

Βουκαμβίλια (η Μπουκαμβίλια Bougainvillea spectabilis & Βουκαμβίλια η άγρια Bougainvillea sanderiana)
Μυρτιά Δίχρωμη Μικροφυλλη (Myrtus tarentina “Variegatum”)
Ο Ελέαγνος (Elaeagnus × ebbingei E. eb. «Limelight»)
Ο Ελέαγνος (Elaeagnus x ebbingei, E. eb. «Viveleg»)

Πρόλογος

Στη συνήθη πρακτική ανάπλασης και διαμόρφωσης των ανοικτών χώρων, όπως και άλλοτε έχουμε επισημάνει, συνηθίζεται στη χώρα μας οι Κηποτέχνες και οι Αρχιτέκτονες Τοπίου (υπάρχουν και οι εξαιρέσεις) να κάνουν χρήση ενός συγκεκριμένου, ενίοτε περιορισμένου αριθμού καλλωπιστικών φυτών. Ως συνέπεια αυτού του περιορισμού, συχνά βλέπουμε κήπους και αναπλάσεις να αλλάζουν διαχρονικά εικόνα με αντικατάσταση φυτών ή συμπληρώματα φύτευσης με άλλα είδη τελείως διαφορετικά από την αρχική πρόταση και για διάφορους λόγους (κυρίως φυτοπαθολογικούς, κακής προσαρμογής, κακής διαχείρισης, κλπ).

Ακόμη και η χρήση γνωστών φυτών, συχνά δεν γίνεται σωστά ώστε μια τυχόν αποτυχία στην πράξη να αποτελεί «αδικία» για το φυτό το ίδιο και για την καλλωπιστική και περιβαλλοντική του αξία. Όλα τα φυτά φέρουν τα δικά τους χαρακτηριστικά και ιδιότητες, ενώ η επιλογή τους επιβάλλεται να γίνεται με κριτήρια όχι απλά «αισθητικής ή φήμης στην αγορά» αλλά με δεδομένα προσαρμοστικότητας, συμβατότητας με την τοποθεσία για την οποία προορίζονται (βιοκλίμα, έδαφος, κλπ), ασφάλεια του χώρου, προστασία του χώρου, συμβιωτικά χαρακτηριστικά με άλλα φυτά που προορίζονται για τον ίδιο τόπο και τοπίο και μια σειρά από απαιτήσεις που εγείρονται όχι μόνο από τον «πελάτη ιδιοκτήτη» ή εργολήπτη κάποιου έργου, αλλά από τις επικρατούσες και «απαραβίαστες» συνθήκες του «τόπου Τοπίου» οι οποίες απαιτούν και ειδική μεταχείριση.

Στη συνέχεια γίνεται αναφορά από τέσσερα ακόμη φυτά γνωστά στους περισσότερους αλλά και βοτανικό υλικό πολλαπλών και ειδικών χρήσεων που θα έπρεπε να αποτελεί προτεραιότητα μας όταν καλούμαστε να επιλέξουμε με περισσότερα από ένα ή δύο κριτήρια, όπως ήδη τα αναφέραμε παραπάνω.

Η Βουκαμβίλια (Μπουκαμβίλια)

Η Βουκαμβίλια (η Μπουκαμβίλια η Bougainvillea spectabilis κατά το λατινικό της όνομα, της οικογένειας Nyctaginaceae) είναι από τούς ωραιότερους αναρριχόμενους θάμνους της Άνοιξης και του Καλοκαιριού.

Κατάγεται από τη Νότια Αμερική και τα περισσότερα από τα είδη της φέρουν μεγάλα αγκάθια.

Πρόκειται για φυλλοβόλο φυτό που μπορεί να φτάσει και τα 10 μέτρα σε ανάπτυξη κάθετη ή πλάγια με ξυλώδεις βλαστούς που διακλαδώνονται και περιπλέκονται μεταξύ τους ενώ τα άνθη της είναι ζωηρόχρωμα, μετρίου μεγέθους σε ποικίλους χρωματισμούς, κόκκινα, πορτοκαλί, μοβ (από τις ωραιότερες ποικιλίες), ροζ, λευκά και βυσσινί.. Η υφή τους είναι χάρτινη και με την πάροδο μερικών εβδομάδων πέφτουν και αντικαθίστανται με καινούργια.

Η Βουκαμβίλια είναι πολύ ανθεκτική στην ξηρασία και σε αλμυρό περιβάλλον ανθίζει κατά τη μεγαλύτερη διάρκεια του έτους και δεν χρειάζεται πολύ νερό. Ευαίσθητη στους παγετούς, αλλά πολύ εντυπωσιακή και μακρόβια στις θερμότερες περιοχές της χώρας.

Οι περισσότερες Βουκαμβίλιες που κυκλοφορούν σήμερα στην αγορά των καλλωπιστικών προέρχονται από διασταυρώσεις τριών μόνον ειδών Βουκαμβίλιας από τις 18 συνολικά με καταγωγή την Νότιο Αμερική που έχουν αναγνωριστεί και ταξινομηθεί από τους βοτανολόγους. Διαχρονικά οι αλλεπάλληλες διασταυρώσεις κατέληξαν σήμερα να δημιουργήσουν πάνω από 300 ποικιλίες Βουκαμβίλιας.

Χρήσεις

Θεωρείται το φυτό «φρουρός» όταν απλώνει σε φράχτες ιδιοκτησιών, αναρριχάται σε τοίχους και κολώνες κτιρίων κάνοντας απαγορευτική κάθε σκέψη για παραβίαση. Για τη χώρα μας έχει εξελιχθεί σε σήμα κατατεθέν, ιδιαίτερα σε τουριστικές νησιωτικές περιοχές και σε τοποθεσίες όπου η πυκνότητα του δομημένου περιβάλλοντος επιτρέπει τη δημιουργία κηπουπόλεων και διατίθεται επάρκεια χώρου. Ομορφαίνει μπαλκόνια, παρτέρια, εισόδους (πολύ δημοφιλή τα αψιδωτά σχήματα) και μάντρες, ενώ ευδοκιμεί σε οποιοδήποτε μέρος του κήπου και σε όλους τους ανοικτούς χώρους που της δίνεται η δυνατότητα να επεκτείνεται. Δέχεται κλαδέματα σχήματος, διαμορφώνεται σε μικρό δένδρο και είναι διαθέσιμη και σε νάνες ποικιλίες.

Βουκαμβίλια η άγρια (Bougainvillea sanderiana)

Με μοβ μικρότερα λουλούδια. Είναι η λεγόμενη αγρία Βουκαμβίλια, πιο ανθεκτική, ειδικά στον χειμώνα της βόρειας Ελλάδας. Αντέχει μέχρι τους -5^oC. Φέρει πιο κοντά σε μήκος αγκάθια και φύλλωμα βαθύ πράσινο.

Μυρτιά Δίχρωμη Μικροφυλλη (Myrtus tarentina “Variegatum”)

Η Μυρτιά η Δίχρωμη της οικογένειας Myrtaceae, το γένος Myrtus είναι αείφυλλος θάμνος με Μεσογειακή καταγωγή. Τα φύλλα της σχήματος οβάλ είναι δερμάτινης υφής, δίχρωμα (λευκοπράσινα περιμετρικά), γυαλιστερά και πολύ αρωματικά (κάποτε θεωρούνταν και ως αφροδισιακό φυτό), με λευκά μοναχικά άνθη επίσης πολύ αρωματικά που δίνουν μικρό σαρκώδη καρπό σχήματος ράγας.

Η ποικιλία tarentina είναι σχετικά συμπαγής μικρός ζωηρός θάμνος, μακρότερος από την κοινή μυρτιά. Χαρακτηρίζεται από πυκνό φύλλωμα. Τα μπουμπούκια της χρώματος μοβ δίνουν λευκά άνθη στη διάρκεια του καλοκαιριού και μικρούς καρπούς σε λευκές ράγες το Φθινόπωρο (περίπου 10 mm).

Προτιμά ηλιόλουστες θέσεις με νότιο ή ανατολικό προσανατολισμό…, ύφυγρα αλλά καλά στραγγιζόμενα εδάφη (σχεδόν όλα), ασβεστούχα, αμμώδη, αμμαργιλλώδη και αμμοπηλώδη. Τα πάει καλά σε όξινα, αλκαλικά και ουδέτερα εδάφη και αρέσκεται στα μακρά και ζεστά καλοκαίρια όπου ανθίζει για μεγαλύτερη διάρκεια, αλλά και αρκετά ανθεκτικό στις χαμηλές θερμοκρασίες (Frost hardy Ζώνη 8, κατά το USDA). Διάφορες πηγές αναφέρουν ζημιές από παγετό όπου όμως το φυτό ανέκαμψε την επόμενη χρονιά. Δεν έχει ανάγκη από πολλά ποτίσματα.

Χρήσεις

Μοναχικές και ομαδικές φυτεύσεις σε ηλιόλουστες επιφάνειες λύνουν πολλά αισθητικά και αντιδιαβρωτικά προβλήματα. Μοναχικά ή σε μικρές συστάδες τραβούν την προσοχή στον κήπο, ενώ οι περισσότερο ομαδικές φυτεύσεις σε ανάγλυφο με ελαφρά κλίση (π.χ. πρανή με νότιο ή ανατολικό προσανατολισμό, σε προστατευμένα σημεία από βόρειους κρύος ανέμους) είναι πολύ εντυπωσιακές όταν π.χ. συνδυάζονται με αραιές δενδρώδεις φυτεύσεις αναλαμβάνοντας ρόλο «μεσογειακού δασικού υποορόφου». Γενικώς η μυρτιά αποτελεί φυτικό υλικό που βοηθά στον σχηματισμό και στις απομιμήσεις «μεσογειακών τοπίων» σε παραθαλάσσιες ζώνες και σε περιοχές όπου ο μεσογειακός χαρακτήρας της βλάστησης έχει διαταραχθεί από φυσικές ή ανθρωπογενείς επεμβάσεις και απαιτείται αποκατάσταση.

Το ύψος του φυτού στην πλήρη ανάπτυξη μπορεί να κυμαίνεται μεταξύ 1-1,5 μέτρα και άλλο τόσο σε διάμετρο. Το μέγιστο μέγεθος αποκτάται στην ηλικία των 10-20 χρόνων. Κουρεύεται σε σχήματα και κλαδεύεται νωρίς την άνοιξη μέχρι Απρίλιο, όχι απαραίτητα αυστηρά. Γενικώς δεν έχει πολύ μεγάλες απαιτήσεις συντήρησης και δεν προσβάλλεται εύκολα από ασθένειες.

Ελέαγνοι (Elaeagnus x ebbingei, E. eb. “Limelight” & E. eb. “Viveleg”)

Ο Ελέαγνος Elaeagnus × ebbingei ‘Limelight’

Ο Ελέαγνος Elaeagnus × ebbingei ‘Limelight’ της οικογενείας των Elaeagnaceae, αποτελεί άριστο αειθαλή θάμνο με «χρυσοπράσινο» φύλλωμα, πολύ ελκυστικό φυτό κυρίως κατά τους χειμερινούς μήνες όπου διατηρεί την ζωντάνια και την εντυπωσιακή του υφή. Μεγάλα πλούσια φύλλα με ακανόνιστη χρυσοκίτρινη κηλίδα στο κέντρο.. Ανθίζει τον Οκτώβριο με μικρά ασημί αρωματικά άνθη. Αναπτύσσεται αρκετά γρήγορα, αρέσκεται στον ήλιο αλλά δεν έχει πρόβλημα και στην ημισκιά. Ανθεκτικό σε χαμηλές θερμοκρασίες μέχρι και τους -15^o C.

Μπορεί να φτάσει σε ύψος το 1,5 μέτρο σε ηλικία 10 περίπου ετών και τις διαστάσεις 3μΧ3μ maximum. Θεωρείται ένας από τους πιο «σκληρούς» καλλωπιστικούς θάμνους. Επιδέχεται κλαδέματα, αραιώματα, κουρέματα κατά προτίμηση αργά το καλοκαίρι.

Χρήσεις

Κατάλληλο για φυτεύσεις σε παραθαλάσσιες «ξηροθερμικές» τοποθεσίες και σε συνθήκες αλμύρας…, ακόμη και σε όχι καλά στραγγιζόμενα εδάφη. Μόνο του και σε συνδυασμό με άλλα είδη για χρωματική αντίθεση, μπορεί να χρησιμοποιείται στη δημιουργία φυτοφρακτών, για μπορντούρες και για ομαδικές φυτεύσεις (συστάδες) σε μεγαλύτερες επιφάνειες, πρανή και εδάφη κατά μήκος διαδρόμων, αρτηριών και αστικών χώρων πρασίνου. Σε σκοτεινά σημεία του κήπου ή κατά μήκος φυτοφράκτη όπου κυριαρχεί το βαθύ πράσινο και το πρασινόμαυρο προσδίδει φωτεινότητα και σπάει τη μονοτονία.

Κατάλληλο φυτό για διαμορφώσεις σε δύσκολες περιοχές, προσαρμόζεται σε αντίξοες βιοκλιματικές συνθήκες και συνιστάται για όλες τις περιοχές της Ελλάδος ως «εναλλακτικό καλλωπιστικό μικρών απαιτήσεων» όπου άλλα φυτά παρουσιάζουν προβλήματα προσαρμογής (παραλιακές ζώνες, αρμύρα, αφιλόξενα εδάφη, κλπ).

Elaeagnus x ebbingei, E. eb. “Viveleg”

Η ποικιλία Ελέαγνου Elaeagnus x ebbingei, E. eb. “Viveleg” διαφέρει κυρίως ως προς δύο χαρακτηριστικά από τον συγγενή του ‘Limelight’. Η μία διαφορά είναι οι αποχρώσεις όπου έχουμε βαθύ γυαλιστερό πράσινο φύλλο με χρυσοκίτρινη περιμετρική λωρίδα και η δεύτερη είναι το μέγιστο μέγεθος του φυτού στην πλήρη του ανάπτυξη (10 ετών) που φτάνει σε ύψος τα 2,5 μέτρα και μέση διάμετρο κόμης τα 2 μέτρα (κατά τι μικρότερος θάμνος). Δέχεται κούρεμα και κλαδέματα από τον Ιούνιο μέχρι τον Σεπτέμβριο, αλλά όχι με μεγάλη συχνότητα. Ανθίζει το Φθινόπωρο με λευκά άνθη αρωματικά.

Σε ότι αφορά τις απαιτήσεις δεν διαφοροποιείται απ τον Ελέαγνο ‘Limelight’. Επίσης κατάλληλο για ξηροθερμικές συνθήκες, καλά στραγγιζόμενα εδάφη και ανθεκτικό σε παραλιακές τοποθεσίες και στην αλμύρα του αέρα.

Χρήσεις

Εκτός από τις κηποτεχνικές και αρχιτεκτονικές χρήσεις διαμόρφωσης περιβάλλοντος χώρου (φυτοφράχτες, μπορντούρες, ανάμικτες χρωματικές συνθέσεις και φυτεύσεις) και όλες τις υπόλοιπες οι οποίες είναι ίδιες με τον Ελεαγνο ‘Limelight’, το φύλλωμα του “Viveleg” είναι πολύ δημοφιλές από ανθοκόμους για μπουκέτα και διακοσμητικές συνθέσεις, κυρίως χειμωνιάτικες και γιορταστικές.